نقش بخش کشاورزی در بحران آب/ عباسپور: مشکل آب فقط بارش نیست، مدیریت است!
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، ایران امروز با یک ناترازی خطرناک در منابع آبی روبهرو است؛ ناترازیای که نهتنها بر زندگی روزمره میلیونها نفر اثر گذاشته، بلکه آینده زیستی، اقتصادی و حتی امنیتی کشور را در معرض تهدیدی جدی قرار داده است. بارندگیها کاهش یافته، منابع زیرزمینی تخلیه شده و رودخانهها خشک شدهاند.
با این حال، مصرف آب در بخشهای مختلف همچنان بالاست و سازوکار مؤثری برای کنترل آن دیده نمیشود. اگر این روند ادامه یابد، ایران در آیندهای نهچندان دور با پیامدهایی همچون مهاجرتهای اجباری از روستاها و شهرهای کمآب، آسیب شدید به معیشت کشاورزان و دامداران، رشد بیکاری و تشدید تنشهای منطقهای بر سر آب روبهرو خواهد شد.
بحران کمآبی در بسیاری از استانها، از جمله خوزستان، سیستانوبلوچستان، یزد، اصفهان و حتی تهران به مرز هشدار رسیده است. در چنین شرایطی، پرسش اصلی این است که ریشه این بحران کجاست؟ آیا ضعف در مدیریت منابع آبی و سیاستگذاریهای دولت عامل اصلی آن است؟ برخی کارشناسان معتقدند تصمیمگیریهای نادرست در حوزه سدسازی، انتقال آب بینحوضهای و نبود برنامهریزی برای احیای منابع زیرزمینی باعث تشدید بحران شده است.
از سوی دیگر، فرهنگ نادرست مصرف در جامعه نیز سهم بالایی دارد. مصرف بالای آب در منازل، شستوشوهای غیرضروری و هدررفت در شبکههای توزیع، نشانههایی از این الگوی غلط مصرف است.همچنین نمیتوان از نقش پررنگ کشاورزی سنتی و شیوههای پرمصرف آبیاری چشمپوشی کرد؛ بخش کشاورزی بیش از ۸۰ درصد آب مصرفی کشور را به خود اختصاص میدهد، آن هم در شرایطی که بسیاری از روشهای آبیاری آن همچنان ناکارآمد است. اما شاید ترکیبی از همه این عوامل در کنار هم، ما را به این نقطه بحرانی رساندهاند؛ جایی که نه تنها با کمبود آب بلکه با نبود یک راهبرد ملی روشن برای مواجهه با این بحران مواجهیم. حالا این پرسش مطرح میشود: در چنین وضعیتی، مهمترین راهکار فوری برای نجات منابع آبی ایران چیست؟ آیا اصلاح الگوی مصرف آب در سطح خانوار و کشاورزی میتواند مؤثر باشد؟ آیا دولت باید به سمت کنترل مصرف، قیمتگذاری واقعی آب و جلوگیری از مصارف بیرویه حرکت کند؟ یا باید به اصلاحات اساسی در سیاستهای کلان منابع طبیعی و آب کشور اندیشید؟ شاید آموزش و فرهنگسازی گسترده از مدرسه تا رسانه، بتواند رفتار جامعه را تغییر دهد و به شکلگیری یک فرهنگ مصرف مسئولانه منجر شود.
تغییر الگوی کشت، توسعه آبیاری قطرهای، بازچرخانی فاضلاب و احیای قناتها نیز میتواند بخشی از راهحل باشد. بحران آب اگرچه ریشهدار و پیچیده است، اما راهحلهایی دارد؛ به شرط آنکه ارادهای ملی و مشارکتی همگانی برای مواجهه با آن وجود داشته باشد. در این میان، نقش شما مخاطبان نیز مهم است. شما چه فکر میکنید؟ از نگاه شما، مهمترین عامل شکلگیری این بحران چیست؟ و از دیدگاه شما، فوریترین و مؤثرترین راهکار برای مهار بحران آب ایران کدام است؟ منتظر دیدگاهها و راهکارهای شما در بخش نظرات هستیم.
در همین رابطه،مجید عباسپور در گفتگو با خبرآنلاین، در پاسخ به اینکه «با وجود جدیت بحران آب، چرا سیاستگذاران این موضوع را به صورت جدی دنبال نمیکنند؟ مثلاً صرفهجویی در بخش خانگی تنها ۸ درصد است، در حالی که بخش عمده مصرف مربوط به کشاورزی است و باید توجه ویژهای به آن شود؟» گفت: «اکنون حدود ۸۵ درصد از مصرف آب کشور در بخش کشاورزی انجام میشود و بخش صنعت و خدمات سهم بسیار کمتری دارند. مدیریت منابع آبی باید در برنامههای پنج ساله توسعه مورد توجه جدی قرار گیرد و این مسئله در برنامهها مطرح شده است، اما در عمل شاهدیم که بسیاری از برنامهها هنوز به خوبی اجرا نشدهاند.»
وی افزود: «در بخش کشاورزی مشکلاتی مانند پراکندگی زمینهای کوچک و عدم تجمیع آنها، تغییر الگوی کشت و اصلاح شیوههای کشاورزی وجود دارد که باید انجام شود، اما هنوز به درستی اجرا نشده است. برای مثال، در برخی سالها شاهد افزایش بیش از حد کشت محصولاتی مانند سیبزمینی و پیاز هستیم که منجر به تولید اضافی و دور ریختن محصول شده است، چرا که بازار یا امکان مصرف آنها وجود ندارد. این موضوع نشاندهنده نبود برنامهریزی معقول و مدیریت مناسب در بخش کشاورزی است.»
عباسپور با اشاره به عوامل طبیعی گفت: «بارشها در کشور به صورت دورهای و در بازههای سی و چند ساله تغییر میکنند و این یکی از دلایل کاهش منابع آب است. امسال نیز با کاهش بارشها مواجه هستیم که مزید بر علت شده است.»
وی توضیح داد: «طرحهایی مانند انتقال آب از عمان به اصفهان یا طرحهای دیگر انتقال آب از سال ۱۳۶۸ مطرح شده و در برنامههای پنج ساله توسعه دیده شدهاند، اما به دلایلی مانند کمبود اعتبار و عدم اجرای دقیق، این طرحها به صورت کامل پیاده نشدهاند. دولتهای مختلفی آمدهاند و نمیخواهم مسئولیت را فقط به یک دولت نسبت دهم، اما عدم پیگیری و اجرای برنامهها باعث شده نتایج مطلوب حاصل نشود.»
عباسپور افزود: «در یکی از دورهها بهای آب اصلاح شده بود، اما اجرای این اصلاحات کافی نبوده است. مقابله با بحران آب نیازمند مدیریتهای مختلف در بخشهای متفاوت است. اگر تنها ۷ یا ۸ درصد صرفهجویی در مصرف آب داشته باشیم، میتوان به طور قابل توجهی از شدت بحران کاست.»
وی تاکید کرد: «مدیریت صحیح منابع آبی میتواند به کنترل بحران کمک زیادی کند. این مدیریت باید همزمان در بخشهای کشاورزی، صنعت، نیروگاهها و محیط زیست انجام شود. مثلاً نیروگاهها برای تولید برق نیازمند آب هستند، اما تولید آب شیرین نیز به انرژی وابسته است، بنابراین همه بخشها باید هماهنگ باشند.»
عباسپور در پاسخ به سوالی درباره چشمانداز منابع آب در ۵ تا ۱۰ سال آینده گفت: «مطالعات و مدلهای اقلیمی نشان میدهد که کشور ما در مناطق دارای تنش آبی قرار دارد و تغییرات اقلیمی این شرایط را تشدید میکند. بنابراین نباید انتظار داشت که با افزایش بارش مشکل به طور کامل حل شود.»
وی در پایان بیان کرد: «به نظر من سهم زیادی از کمبود آب در کشور ناشی از عدم مدیریت صحیح منابع است. اگر برنامههای پنج ساله توسعه به درستی اجرا و نظارت شوند، میتوان امیدوار بود بخش زیادی از بحران آب کنترل شود و مصرف آب در بخش کشاورزی که سهم بسیار بزرگی در مصرف دارد، به صورت بهینه مدیریت شود.»
۲۲۳۲۲۴
نقش بخش کشاورزی در بحران آب/ عباسپور: مشکل آب فقط بارش نیست، مدیریت است!
رئال کال : مجله اقتصاد , بورس و سرماه گذاری
